Opowieści z poprzedniego wieku

Polnische Passagen, 2000 – Monachium

(wybór i tłumaczenie Karl Dedecius)

 

 

 

„ Dieses zweisprachige Taschenbuch ist ein literarisch-chronistischer Bilderbogen über Polen. Dreizehn erzählende Texte moderner polnischer Autoren machen einiges farbig und plastisch, wovon die meisten Deutschen nur eine blasse Ahnung hatten.“

(ze wstępu)

 

Polskie pasaże to niezwykła książka. Wybrane i przetłumaczone na niemiecki przez Karla Dedeciusa teksty polskich autorów otwierają przed niemieckim czytelnikiem świat polskich realiów poprzedniego wieku. Trudno mi stwierdzić jak podchodzą do tej książki Niemcy, nie znający nazwisk naszych wielkich pisarzy, dla mnie była to cudowna, sentymentalna podróż, powrót do Polski. Dąbrowska, Nałkowska, Witkiewicz czy Kuncewiczowa potrafili krótkimi opowiadaniami wzbudzić we mnie ogromną tęsknotę do swoich książek. To mistrzowie języka polskiego, w każdym zdaniu czuć piękno naszej mowy. Zaczytana współczesnymi autorami, trochę już zapomniałam jak elegancko można się wysławiać. Karl Dedecius wybrał takie teksty, które mimo, że są tylko fragmentami książek, reprezentują niezwykły kunszt pisarski, kusząco pokazują skrawek większego dzieła, wzbudzają refleksje i z pewnością zachęcają do sięgnięcia po więcej.

Nie znałam wszystkich z zamieszczonych w książce tekstów. Fragment z „Jesieni” Witkacego to wprost mistrzowski opis rozkoszy w bólu a opowiadanie Kornela Filipowicza „Człowiek, który nienawidził ojczyzny” bardzo mną poruszyło. To historia mężczyzny, który na emigracji opowiada straszne historie o Polsce. Twierdzi, że jest brudna, nic nie warta, pełna niewartościowanych ludzi. Pada tu kilka naprawdę mocnych zdań typu: „Polska z ojczyzny tak zwanych przez was „bohaterów”, to jest hipokrytów, efekciarzy, megalomanów, szaleńców i fantastów – zamieniła się w kraj ponurych bandytów, zbrodniczych aferzystów, defraudentów i złodziei...”. Główny bohater mówi: „Wątpię, czy nas, Polaków byłoby już stać nawet na to, z czego dotąd, jak wy utrzymujecie, byliśmy tak dobrze znani – czy byłoby nas stać na efektowne umieranie dla Ojczyzny..”. W każdym razie, pełen złości i oburzenia na Polskę mężczyzna na końcu i tak do niej wraca. Nie można wyprzeć się swoich korzeni. Bo przecież naszą narodową cechą jest także miłość do Ojczyzny. A przynajmniej chciałabym wierzyć, że tak jest.

Jest w tym zbiorze także przejmujący tekst Stanisława Grochowiaka o żonie Żydówce i jej wszechobecnym, nie przemijającym z czasem lęku przed ludźmi. Wojna już się dawno skończyła a ona wciąż słyszy strzały, boi się widoku krwi i chce jechać „tam gdzie jest ciepło, gdzie człowiek mieszka od człowieka o dziesiątki kilometrów...”.

Choć wszystkie teksty zebrane w książce powstały przed wojną albo w latach komunistycznych jest to garstka obowiązkowej wiedzy o Polsce i Polakach. Poruszane są tematy, na które nie wszyscy mają ochotę rozmawiać, być może już tracące na aktualności ale, od których nigdy się nie uwolnimy, i które są koniecznością do odnalezienia się w polskiej historii i zrozumienia współczesnej kultury.

Dedecius w ten sposób skonstruował Polskie pasaże, że po stronie polskiego tekstu na drugiej zamieszcza tłumaczenie na niemiecki. Idealne np. dla mieszanych małżeństw, albo dla moich niemieckich uczniów uczących się języka polskiego. Za jednym zamachem można poznać kultowe polskie teksty, nestorów polskiej literatury, polskie smaczki kulturowe i trudną sztukę tłumaczenia. Na końcu umieszczono także krótkie biografie autorów oraz wyjaśnienie odnośnie tekstu i książek z których pochodzą.

Treść:

Maria Dąbrowska „Zaręczyny” (Noce i dnie)

Zofia Nałkowska „Trzy charaktery” (Charaktery)

 

St. I. Witkiewicz „Wrześniowy poranek” (Jesień)

Maria Kuncewiczowa „Pan X z Pragi” (Klucze)

Józef Mackiewicz „Wojna 1941” (Fakty, przyroda, ludzie)

Bogdan Wojdowski „Klatka i świat” (Mały człowiek, nieme ptaszę, klatka i świat)

Jerzy Zawieyski „ Z notatnika lirycznego” (Notatnik liryczny)

Wiktor Woroszylski „ Okrutna gwiazda” (Okrutna gwiazda)

St. Grochowiak „ Czarna żona” (Lamentnice)

Marek Nowakowski „ Chamuś” (Benek Kwiaciarz. Opowiadania)

Kornel Filipowicz „Człowiek, który nienawidził ojczyzny” (Ciemność i światło)

Julian Kawalec „Odwiedziny w rodzinnym domu” (Opowiadania wybrane)

Janusz Andermann „Brak tchu” (Opowiadania)