Saga rodzinna Małgorzaty Gutowskiej –
Adamczyk to długa przejażdżka po XIX i XX wieku. To podróż pełna zdziwienia,
wzruszenia, przerażenia i sentymentów. Wywołała we mnie całą gamę przeróżnych
wspomnień i wyobrażeń. W wielu przedstawionych bohaterach dopatrywałam się
swoich własnych przodków, żałując, że już nigdy nie będę mogła wypytać ich o
współczesne im czasy, i że będąc dzieckiem nie chciałam słuchać opowieści wojennych
swojej babci. Wszystko przepadło, nigdy się nie dowiem co wtedy przeżyli ani w
kim się kochali. Iga, współczesna bohaterka książki dostaje taką szansę,
chciałoby się powiedzieć, ostatnią szansę. Krok po kroku odkrywa tajemniczą i
wzruszającą przeszłość swojej babci. Aby ją rozwikłać trzeba jednak sięgnąć daleko
w przeszłość i przyjrzeć się historii rodzinnej Zajezierskich, Cieślaków i na
koniec Hryciów.
 | |
| Małgorzaty Gutowska – Adamczyk, Cukiernia pod Amorem. Zajezierscy, | 2009 |
Wszystkie trzy części Cukierni pod
Amorem idealnie oddają ducha czasów, o których opowiadają. Rozpoczyna się
od XIX wieku i Polski pod zaborami, w której hrabia Zajezierski staje się
dziedzicem na Zajezierzycach. Krótka wzmianka o powstaniu styczniowym, represjach
zaborcy, potem pierwsza wojna światowa i w końcu niepodległość kraju. Historię
znam jak każdy, ale dopiero tutaj w powieści Gutowskiej – Adamczyk można
przyjrzeć się temu, co działo się wówczas w polskich domach i prawdziwie przejąć
się losem naszych rodaków, którym przypadł udział w ważnych historycznych
czasach. Pomiędzy tym wszystkim, panny na wydaniu szukają za wszelką cenę
mężów, a raczej rodzice tych panien szukają odpowiednich kandydatów na
zięcia. Obyczaje, o których nie wszyscy już pamiętają i styl życia ówczesnych
ludzi zdumiewają. Jak dobrze, że istnieją pisarze, którzy potrafią wskrzesić
dawne czasy, dzięki czemu wciąż można do nich wracać, rozpamiętywać i nie
zapomnieć. Po tej lekturze, zupełnie inaczej będę patrzeć na mijane po drodze w
moje rodzinne strony dworki i zamki, niektóre odrestaurowane na hotele i
restauracje (w jednym z takich dworków odbyło się moje wesele), inne popadłe w
ruinę i zapomniane. Ile życia było w nich kiedyś, jak piękne bale, ile służby i
hrabiostwa w pięknych strojach. To wszystko ożyło w Cukierni pod Amorem.
 |
| Małgorzaty Gutowska – Adamczyk, Cukiernia pod Amorem. Cieslakowie, 2010 |
W drugiej części sagi, gdzie poznajemy
bliżej rodzinę Cieślaków i emigracyjne życie pradziadka Igi, który urodził się w
Ameryce, autorka jednocześnie toczy opowieść o międzywojennym życiu Polaków
otrząsających się po wielu latach życia pod zaborami i powoli powracających do
normalnego życia, co wbrew pozorom okazało się trudne. Zaledwie
dwadzieścia jeden lat, aby zapomnieć o okrutnościach jednej wojny i stawić
czoło kolejnej. Jak smutna i trudna jest historia naszego kraju. Jak bujnie
jednak z drugiej strony rozkwitło życie towarzyskie lat 20-tych i 30-tych XX
wieku. W książce zostało ono pokazane na przykładzie wesołej artystki teatralnej
i kabaretowej, której syn później miał odziedziczyć Zajezierzyce. Zaglądamy
więc na chwilę w przedwojenne artystyczne życie Warszawy, podglądając różne
afery i skandale. Czytając, zdałam sobie sprawę, że właśnie oglądam czasy sukcesów Marii Pawlikowskiej – Jasnorzewskiej, która ze swoimi
trzema małżeństwami świetnie wpasowała się w klimat swoich czasów, i życie
Skamandrytów na przykład, ze strony ich publiczności. Nagle siedziałam razem z
nimi wszystkimi w Ziemiańskiej i brałam czynny udział w ich życiu. Naprawdę
cenne doświadczenie, choć o poetach i Skamandrytach akurat w książce nie ma
żadnej wzmianki, to jednak taka namiastka tego, jak wyglądało życie w stolicy czasów
moich ulubionych poetów bardzo mi się spodobało.
 |
| Małgorzata Gutowska – Adamczyk ,Cukiernia pod Amorem. Hryciowie, 2011 |
Trzecia część Cukierni jest nieco
smutna. Opisy, czasami bardzo naturalistyczne, tego co działo się z bohaterami
powieści, których wcześniej dane było mi polubić, podczas drugiej wojny
światowej wzbudziły niejednokrtnie moje oburzenie. Czy to wszystko naprawdę mogło
się stać? Cała ta niesprawiedliwość nie mieści mi się w głowie. Podłość i
chamstwo ludzi, poniżenie innych, utrata wszystkiego, całego dorobku życia w
ciągu kilku minut i brak czasu aby to wszystko zrozumieć, pojąć, wytłumaczyć w
jakikolwiek sposób. Uświadomienie sobie po raz kolejny, okrucieństwa tamtych
czasów napawa mnie przerażeniem. Czy ludzi naprawdę na to stać? Już nie ważne
czy Niemców czy Rosjan, ale po prostu czy człowieka stać do takich bestialskich
czynów wobec drugiego człowieka? Chcę wierzyć, że nie! I nie chcę nawet sobie
wyobrażać jak ja sama zachowałabym się w tych czasach. Autorka przedstawia
przedwojenne Gutowo pełne Żydów i ich zakładów rzemieślniczych. Nasuwa się
refleksja, jak wyglądałby nasz kraj gdyby nie było tej bestialskiej wojny, gdyby
Naród Żydowski przetrwał? Przecież to byli mądrzy, zaradni, bogaci ludzie. Kto
byłby dzisiaj prezydentem? Kto wykładałby na Uniwersytetach? Kto byłby naszym
sąsiadem?
Te i mnóstwo innych refleksji nasuwało mi
się podczas lektury Cukierni pod Amorem, przy okazji zaprzyjaźniłam się
bardzo z jej bohaterami, i aż nie mogłam uwierzyć, że się starzeją i naturalną
koleją rzeczy odchodzą. Czasy PRL-u i komunizmu w Polsce autorka potraktowała
pobieżnie, szybko wraca do lat 90-tych gdzie toczy się główna opowieść, aby
jednak w pewien sposób uzmysłowić czytelnikom, że choć koleje losu bywają różne,
podobnie jak czasy i obyczaje, to jednak pewne cechy rodzinne pozostają
niezmienne. Może tylko pozornie wydaje nam się, że z biegiem lat i rozwojem
cywilizacji wszystko się zmieniło. Nic bardziej mylnego, człowiek pozostał taki
sam. Z telefonem komórkowym w kieszeni czy bez, z cudnie szybkim sportowym
samochodem czy w bryczce, tak naprawdę, bardzo dużo łączy nas z naszymi prapradziadkami.
Nadal gonimy za pieniędzmi, stanowiskami czy nowościami technicznymi i nadal
niezmienne od wieków szukamy za wszelką cenę miłości, która wydaje się
nadrzędną wartością. A do wszystkiego od lat, gotowi jesteśmy nie tylko na
wielkie poświęcenia ale też czasem haniebne kroki.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz